pit2024

[60] Dolina rzeki Skawy

mala fotka

 

Region: Małopolska
Lokalizacja: "Dolina Karpia", Gmina Zator
Długość: 1 km
Czas przejścia: ok. 30 minut
Przebieg: ścieżka rozpoczyna się w miejscowości Grodzisko i prowadzi nad koryto rzeki Skawy
Gatunki ptaków: słowik rdzawy, remiz, zimorodek, brzegówka, brodziec piskliwy, ślepowron, czapla purpurowa, bąk, bączek, hełmiatka, zielonka, sieweczka obrożna, sieweczka rzeczna, wąsatka, dziwonia, , rybitwa białowąsa
Opis ścieżki:
Przystanek 1. Łęg
Łęgi to nadrzeczne lasy liściaste należące do najbogatszych w gatunki, a zarazem najrzadszych zbiorowisk leśnych w Europie. Ich występowanie związane jest z rzekami i uzależnione od ich okresowych wylewów, które nanoszą i osadzają żyzny namuł.
Pierwotnie łęgi wierzbowo-topolowe były naturalną roślinnością terenów przybrzeżnych Skawy. Do dnia dzisiejszego, w związku z działalnością człowieka (regulacje koryta, wydobycie żwiru) zachowały się tylko niewielkie ich fragmenty, których stan znacznie odbiega od naturalnego.
Łęgi wierzbowo-topolowe wykształciły się na żyznym, bogatym w azot i podmokłym podłożu, dlatego roślinność rozwija się tam niezwykle bujnie. Szczególnie bogate jest runo tych lasów. Dominują tu pokaźnych rozmiarów wysokie byliny, takie jak: lepiężnik różowy o dużych (60x100cm) parasolowatych liściach; podagrycznik pospolity oraz znana wszystkim pokrzywa zwyczajna, będąca wskaźnikiem dużej zawartości azotu w podłożu. W kilku miejscach nad Skawą występują stanowiska chronionej paproci - pióropusznika strusiego.
Obficie rozwijają się też pnącza. Wysoko w korony drzew wspina się chmiel zwyczajny, którego "szyszki" (owocostany) zawierają lupulinę wykorzystywaną w browarnictwie. Psianka słodkogórz to pospolite pnącze o intensywnie czerwonych, trujących owocach. Najwyższą warstwę lasu tworzą drzewiaste gatunki wierzb i topola czarna zwana również soroką.
Pióropusznik strusi to okazała paproć osiągająca 1,5 m wysokości. Charakterystyczną jego cechą jest wykształcenie dwóch typów liści: zielonych - asymilacyjnych oraz ciemnobrunatnych - mięsistych liści zarodnionośnych. Pióropusznik strusi jest gatunkiem chronionym i rzadkim w Polsce. W naturalnym siedlisku rośnie na miejscach wilgotnych, nad potokami i brzegami rzek, w lasach łęgowych i zaroślach nadrzecznych. Głównym zagrożeniem gatunku jest niszczenie jego siedlisk zwłaszcza podczas regulacji rzek.
Łęg to nadrzeczny las liściasty związany z rzekami i uzależniony od ich okresowych zalewów, które nanoszą i osadzają żyzny namuł. Łęgi uważane są za najbogatsze gatunkowo, a zarazem najrzadsze w Europie zbiorowiska leśne. W tutejszym drzewostanie dominuje topola czarna i wierzba biała, poza tym do częstych należą olcha czarna i siwa. Ten ostatni to gatunek górski schodzący doliną z pobliskich Beskidów. W podszycie poza krzewiastymi gatunkami wierzb spotkamy m.in.: trzmielinę o pięknych, intensywnie pomarańczowych nasionach, derenia świdwę i czeremchę zwyczajną.
W runie rozwijają się okazałe byliny: znana wszystkim pokrzywa zwyczajna, będąca wskaźnikiem dużej zawartości azotu w podłożu, podagrycznik pospolity, czy lepiężnik różowy mający największe w Polsce, niepodzielone liście (100 x 60 cm średnicy). Ponadto w wielu miejscach przy ścieżce spotkać można rośliny obcego pochodzenia. Najbardziej ekspansywnym gatunkiem jest rdest ostrokończysty. Roślina ta pochodzi z Azji skąd została sprowadzona do Europy w pierwszej połowie XIX wieku, jako roślina ozdobna. Niestety "zbiegła" z hodowli i szybko się rozprzestrzeniła również na siedliskach naturalnych. Obecnie tworzy wysokie (do 3 m), zwarte zarośla poważnie zagrażając rodzimej florze. Drzewa, krzewy, rośliny runa przerastają pnącza - m.in. chmiel zwyczajny, którego "szyszki" (owocostany) zawierają lupulinę wykorzystywaną w browarnictwie, oraz psianka słodkogórz o intensywnie czerwonych, trujących owocach. Lasy łęgowe i zarośla wierzbowe to jedno z najbogatszych w lęgowe gatunki ptaków wróblowych siedlisk. Aby w to uwierzyć należy wybrać się do lasu o świcie lub o zmroku, wtedy kiedy ptaki śpiewają najchętniej. Usłyszymy tutaj między innymi słowika rdzawego, którego melodyjny głos uważa się za jeden z najpiękniejszych wśród europejskich ptaków. Odzywają się również strumieniówka oraz świerszczak, których głosy przypominają odpowiednio maszynę do szycia oraz świerszcza. W południe, kiedy większość ptaków milczy, śpiewać nie przestaje samiec dziwonii, którego głośny gwizd przypomina swoim brzmieniem wyraz "dziwonija".
Zarośla wierzbowe i lasy łęgowe, to siedlisko, w którym występuje m.in. słowik rdzawy. Prowadzi on skryty tryb życia i najłatwiej rozpoznać go po charakterystycznym donośnym śpiewie. Jego melodyjny głos uważa się za jeden z najpiękniejszych wśród ptaków.
Lasy łęgowe i zarośla zamieszkuje również remiz. Samiec tego gatunku, przez około dwa tygodnie, buduje z włókien i roślinnego puchu gniazdo w kształcie workowatej torby z bocznym korytarzem. Zwisa ono na cienkiej gałęzi, przeważnie nad wodą. Ptak ten wije w sezonie lęgowym po kilka gniazd, poddając je ocenie każdej ze swoich samic.
 
Wikliny nadrzeczne to zarośla krzewiastych wierzb porastające brzegi rzeki w zasięgu jej przeciętnych stanów wody. Są one mniej podatne na wpływy człowieka, dlatego też zachowały się znacznie lepiej niż lasy łęgowe i zajmują dość duże powierzchnie w bliskim sąsiedztwie koryta Skawy. W wielu miejscach zbiorowiska te mają charakter plantacji krzewiastych wierzb wycinanych na faszyną.
Zarośla wierzbowe nie przekształcają się z biegiem lat w zbiorowiska leśne, ponieważ spływająca co roku rzeką kra uniemożliwia rozwój roślinności drzewiastej.
Zarośla tworzą przede wszystkim wierzby: krucha, której pędy łatwo łamią się w miejscu odgałęzień, a także purpurowa, wiciowa oraz trójpręcikowa, której elastyczne pędy używane są w wikliniarstwie.
 
Przystanek 3. Koryto rzeczne
Koryto Skawy zachowało w znacznej części naturalny charakter podgórskiej rzeki, zmieniając swą rzeźbę po każdym większym wezbraniu wody. W wielu miejscach Skawa intensywnie podcina brzegi tworząc pionowe skarpy, w innych odkłada naniesiony materiał budując żwirowo-piaszczyste łachy. Żwirowiska nadrzeczne porasta nietrwała roślinność, która jest corocznie niszczona podczas wyższych stanów wody.
Najcenniejszym siedliskiem dla ptaków w dolinie Skawy jest jej koryto. W pionowych skarpach gniazdują zimorodki oraz jaskółki brzegówki. Pierwszy gatunek przy kopaniu nory, posługuje się dziobem i nogami. Budowa chodnika o długości 1m wraz z komorą gniazdową zajmuje około trzech tygodni. Gniazdo ptaki moszczą wypluwkami zawierającymi nie strawione łuski i ości ryb. Zimorodki zdobywają pokarm nurkując głównie za małymi rybkami, które wypatrują, siedząc na gałęziach drzew na brzegu rzeki. Brzegówki w przeciwieństwie do zimorodka gniazdują w koloniach, które w dolinie Skawy liczą po kilkaset norek. Jaskółki te spędzają zimę w południowo-wschodniej Afryce. Podczas wędrówki na zimowiska pokonują 10tyś. kilometrów.
W korycie na rozległych, kamienistych plażach gniazdują sieweczki rzeczne oraz brodźce piskliwe. Doliny Skawy i Soły są w południowej Polsce jednym z najważniejszych miejsc występowania tych gatunków. Ich gniazdo to wygrzebany w piasku lub żwirze dołek, do którego samica znosi 4 jaja stanowiące aż 60% masy jej ciała. Pisklęta w kilka godzin po wykluciu opuszczają gniazdo i przez kilka tygodni przebywają pod opieką rodziców, którzy w razie zagrożenia udają łatwą zdobycz symulując złamanie skrzydła. Powłóczą nim wtedy bezradnie po ziemi nieudolnie uciekając. Odciągnąwszy na bezpieczną odległość nieproszonego gościa od gniazda dorosły ptak zwinnie podrywa się do lotu i znika.
Ślepowron to rzadki i chroniony gatunek czapli - ptasi symbol Zatorszczyzny. W Polsce regularnie gniazduje tylko w okolicy Oświęcimia, Zatora oraz Skoczowa. Kolonie lęgowe zakłada w zaroślach na stawach rybnych oraz żwirowniach. Gatunek ten aktywny jest głównie nocą, spędzając niemal cały dzień w zaroślach został uznany za "ślepego". Głos jaki wydaje podobny jest do krakania wrony. Wiosną oraz latem ślepowrony często przesiadują na kamieniach przy jazie w Grodzisku oraz nad zbiornikami w dolinie Skawy. Ptak ten jesienią odlatuje do tropikalnej Afryki.
Skawa od źródeł do Wadowic znajduje się w krainie pstrąga i lipienia. Gatunki te preferują potoki oraz rzeki podgórskie o szybkim prądzie i kamienistym dnie z miejscami głębszymi o wolniejszym nurcie. Woda tutaj jest chłodna z dużą ilością rozpuszczonego tlenu. Na wysokości Grodziska Skawa leży w krainie brzany, jest głębsza oraz płynie wolniej niż w górnym odcinku. Znajdują się tutaj liczne miejsca z umiarkowanym prądem i dnem kamienisto-żwirowym. Lipień i pstrągsą bardzo nieliczne. Dominują: kleń, świnka, brzana oraz jaź - ryby bardziej odporne na brak tlenu w wodzie niż gatunki w górnym odcinku rzeki. Świnka w przeciwieństwie do współtowarzyszy odżywia się glonami, które zeskrobuje z podłoża zrogowaciałymi wargami. Pokarm pozostałych gatunków to głównie larwy owadów wodnych. Jedynie w jadłospisie jazia występują glony oraz rośliny podwodne. Brzanę uznano w Polsce za gatunek zagrożony. Przyczyną jej zanikania, tak jak pozostałych ryb reofilnych (prądolubnych) jest spowalnianie biegu rzek, przegradzanie tras migracji poprzez budowę zapór i zbiorników retencyjnych oraz zanieczyszczenie wód.
W wielu miejscach nad Skawą spotkać można również rośliny obcego pochodzenia. Najbardziej ekspensywnym gatunkiem jest rdest ostrokończysty. Gatunek ten pochodzi z Azji skąd, został sprowadzony do Europy w XIX wieku jako roślina ozdobna. Niestety "zbiegła" ona z hodowli i szybko się rozprzestrzeniła również na siedliskach naturalnych. Obecnie tworzy wysokie (do 3m), zwarte zarośla.
Informacje dodatkowe:
Wycieczki TNZ
Towarzystwo na rzecz Ziemi (Oświęcim) organizuje wycieczki przyrodnicze po Dolinie Karpia oraz warsztaty dla dzieci i młodzieży, w których mogą uczestniczyć zarówno osoby indywidualne jak i zorganizowane grupy. Zapraszamy do oglądania rzadkich gatunków ptaków i roślin.
Kontakt z osobami prowadzącymi wycieczki:
telefony (032)2091598, (032)2566365, 507583510, 502228845
e-mail: lmkp@poczta.fm, asmieja@o2
 

 

 
min
wykaz pozycji w tej kategorii : ścieżki edukacyjne → ścieżki → opis ścieżek
  1. 1 - 12
  2. 13 - 24
  3. 25 - 36
  4. 37 - 48
  5. 49 - 60
  6. 61 - 72
  7. 73 - 84
  8. 85 - 96
  9. 97 - 99
  1. [1]Ścieżka przyrodniczo-ornitologiczna
  2. [2]Historyczno - przyrodnicza ścieżka edukacyjna „Solniki ”
  3. [3]Ścieżka przyrodniczo - dydaktyczna w rezerwacie
  4. [4]Ścieżka przyrodnicza
  5. [5]Niknąca Łąka
  6. [6]Ścieżka przyrodnicza w Woziwodzie
  7. [7] Borowa Ścieżka
  8. [8] Ścieżka dydaktyczna: Czarcie Góry
  9. [9] Ścieżka przyrodnicza
  10. [10] Ścieżka przyrodnicza: Kózki
  11. [11] Ścieżka przyrodnicza: Bużny Most
  12. [12] Ścieżki Roztoczańskiego Parku Narodowego
Fatbirder's Top 1000 Birding Websites