[4] Co słychać? Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, jak ważną sprawą dla obserwatora ptaków jest znajomość ich głosów, zwłaszcza śpiewów. Już sama nazwa "obserwator ptaków" sugeruje, że chodzi o kogoś, kto zajmuje się przede wszystkim patrzeniem na ptaki. Tymczasem w praktyce zanim zobaczymy ptaka, zwykle najpierw mamy szansę go usłyszeć. Doświadczeni ornitolodzy prowadzący profesjonalne badania nad ptakami bardzo często posługują się głównie słuchem - na przykład notują miejsca śpiewu samców poszczególnych gatunków i na tej podstawie ustalają ich liczebność. Umiejętność rozpoznawania ptasich głosów to osobna sztuka, której oczywiście warto się nauczyć, ale której opanowanie wymagać będzie pewnego wysiłku i przede wszystkim czasu. Po pierwsze, opanowanie głosów choćby tylko kilkudziesięciu najpospolitszych gatunków ptaków zajmie Ci zapewne co najmniej całą wiosnę, po czym nabyte umiejętności "wyparują" z głowy przez zimę i następnej wiosny z przerażeniem stwierdzisz, że "znowu wszystko mi się myli". Nie należy się tym zrażać. Osoba, która w miarę regularnie trenuje rozpoznawanie głosów ptaków w swoim otoczeniu najpóźniej w ciągu dwóch-trzech lat osiągnie znaczną wprawę, a zimowe okresy "przestojów" przestaną mieć znaczenie. Dużą pomocą w nauce okazują się nagrania ptaków, jakie można znaleźć na płytach kompaktowych i kasetach w większych sklepach muzycznych. Szczególnie godny polecenia jest dwupłytowy album Zdzisława Pałczyńskiego "Głosy ptaków Polski" oraz liczne inne nagrania tego autora (np.: "Głosy ptaków Wielkopolskiego Parku Narodowego", "Głosy ptaków", "Ptasi raj" i in. - patrz też katalog na stronie www.ptaki.one.pl). Słuchanie śpiewów i innych głosów z płyty lub kasety (w połączeniu z ich opisami w dobrych atlasach ornitologicznych) może w ogromnym stopniu przyspieszyć naukę. Z wydawnictw w języku polskim, bardzo obszerne opisy głosów różnych gatunków ptaków znaleźć można m.in. w dawno nie wznawianej książce Gotzmana i Desselbergera "Z lornetką wśród ptaków" (1979), w wydanej w 2000 roku książce P.H. Barthela "Jaki to ptak" oraz w "Atlasie ptaków Europy" D. Singera (2005).
Naukę śpiewów ptasich warto rozpocząć bardzo wczesną wiosną, kiedy śpiewa jeszcze niewiele gatunków (bogatka, pierwiosnek, rudzik itp.), co pozwala nam łatwiej wysłuchiwać znajome dźwięki i utrwalać je w pamięci. W miarę przylotów kolejnych gatunków będziemy mogli poszerzać gamę znanych nam już głosów, z roku na rok dochodząc do coraz większej wprawy. Na początek warto skupić się przede wszystkim na rozpoznawaniu śpiewów, gdyż te zwykle najbardziej różnią się między rozmaitymi gatunkami. Bywa i tak, że niemal identyczne na oko gatunki, takie jak pierwiosnek i piecuszek albo trzcinniczek i łozówka, rozróżnimy bez trudu już po chwili słuchania śpiewu. W przypadku innych gatunków, prowadzących bardzo skryty tryb życia, znajomość śpiewu jest często jedyną metodą wykrycia ich obecności. Każdy znawca ptaków wie, ile razy słyszał śpiew świerszczaka, derkacza lub przepiórki, a ile razy faktycznie miał szczęście zobaczyć któryś z tych gatunków przez lornetkę. Prawdziwymi mistrzami w zmaganiach z ptasimi dźwiękami są ci, którzy potrafią rozróżniać gatunki na podstawie krótkich głosów wabiących, alarmowych itp., jednak taki stopień wtajemniczenia przychodzi dopiero po wielu latach intensywnego nasłuchiwania w terenie i słuchania nagrań. Dla większości z nas, zwłaszcza na początku drogi wiodącej w zaczarowany świat ptaków, wystarczająca będzie zapewne już sama umiejętność odróżniania śpiewu kosa i drozda śpiewaka albo zięby i dzwońca. A w miarę utrwalania się w głowie znanych już śpiewów, stopniowo wabić nas będą następne...
autor: Artur Adamski
Autorzy wademecum:
Katarzyna Karwat - wstęp i rozdziały: 1, 2, 5, 9, 11, 12, 13, 14, 21
Artur Adamski - rozdziały: 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20
|
