Katarzyna Woźniak
KONSPEKT
dla klasy IV S.P. opracowany na podstawie podręcznika do nauczania Przyrody wydawnictwa ABC
HASŁO PROGRAMOWE: Ptaki - zwierzęta niezauważane i niedoceniane..
CEL OGóLNY: Wyposażenie uczniów w umiejętność rozpoznawania pospolitych gatunków ptaków z rodziny krukowatych. .
CELE OPERACYJNE: (wg kolejności realizacji na lekcji).
Cel operacyjnyuczeń : | Kategoria celu | Poziom wymagań |
1. rozpoznaje gatunki ptaków krukowatych na podstawie przewodnika | C | W |
2. wymienia gatunki ptaków krukowatych najbliższej okolicy | A | W |
3. zna i stosuje metody obowiązujące "obserwatorów" ptaków | C | W |
TECHNIKI I METODY: słowne: opis, opowiadanie, elementy wykładu, praca z tekstem; praktyczna: posługiwanie się przewodnikami do rozpoznawania gatunków ptaków
STRATEGIA: A, P, O, E
FORMA PRACY: zbiorowa
ŚRODKI DYDAKTYCZNE: przewodniki do rozpoznawania gatunków ptaków, karty pracy (załączniki 1/2) - (sporządzone przy wykorzystaniu materiałów opracowanych przez OTOP).
TOK LEKCJI
FAZA WSTęPNA - 10 minut
Ø Powitanie.
Ø Sprawdzenie listy obecności.
Ø Podanie tematyki zajęć: "Poznajemy ptaki krukowate najbliższej okolicy".
FAZA REALIZACYJNA - 60 minut
Ø Przypomnienie uczniom podstawowych informacji na temat systematyki ptaków:
Gromada Ptaki liczy 28 rzędów, wśród nich wyróżniamy najliczniejszy w gatunki - rząd wróblowe, w którego skład wchodzą liczne rodziny, m.in. wróblowate, sikory, jemiołuszkowate, łuszczaki, pokrzewkowate, szpakowate, krukowate.
Dużą przyjemność osobie podglądającej ptaki przynosi umiejętność rozpoznawania poszczególnych gatunków. Oczywiście jest to umiejętność, której trzeba się nauczyć i ćwiczyć w czasie wielu obserwacji terenowych. Wielokrotne obserwacje pozwalają utrwalić w pamięci pewne podstawowe cechy gatunków, ich sylwetkę i wielkość, a z czasem nauczyć się opisywać sylwetkę nierozpoznanego ptaka poprzez porównanie go z gatunkiem "opatrzonym". Jest to pomocne przy opisie gatunku.
Dobrze, jeśli niedoświadczony obserwator ptaków może wyjść w teren z osobą bardziej doświadczoną, która podpowie, jak ptaki obserwować oraz wskaże cechy, po których stosunkowo szybko można gatunek rozpoznać. Są to tak zwane cechy kluczowe. Cechą kluczową
łyski na przykład jest biała płytka nad dziobem, cechą kluczową
sójki natomiast - niebieskie piórka na skrzydłach, dudka - charakterystyczny rdzawy czub na głowie.
Pomocą w nauce rozpoznawania ptaków jest dobry przewodnik do oznaczania gatunków.
Rady dla początkujących obserwatorów:
- W terenie staraj się zapamiętać i zapisać jak najwięcej cech obserwowanego osobnika.
- Notuj tylko to, co widzisz - notatka sporządzona w trakcie, bądź zaraz po zakończeniu obserwacji, będzie podstawą do oznaczenia gatunku.
- Zapisane cechy porównuj z przewodnikiem - nie staraj się uwiarygodnić obserwacji poprzez przypominanie sobie szczegółów, które wydaje ci się, że widziałeś.
- Nie staraj się oznaczyć gatunku za wszelką cenę. Za sukces uznawaj prawidłowe oznaczenie gatunku, a nie "wyszukiwanie na siłę" ptaków rzadkich.
Naukę rozpoznawania gatunków proponujemy rozpocząć od grupy ptaków, żyjących dość blisko człowieka i stosunkowo licznych o każdej porze roku -
krukowatych. Wydawałoby się, że znamy je dobrze, a jednak rozróżnienie poszczególnych gatunków często sprawia kłopoty.
W Polsce występuje
siedem gatunków krukowatych:
kruk, wrona siwa, gawron,
kawka, sroka, sójka i orzechówka. Odznaczają się one inteligencją i ciekawymi zachowaniami stadnymi. Jesienią ptaki te licznie wędrują przez teren Polski. Część z nich pozostaje u nas na zimę, zwłaszcza w Polsce zachodniej
gawrony i
kawki przebywają licznie w miastach.
Znanym zjawiskiem jest grupowanie się w większe stada, żerujących w ciągu dnia w mieście gawronów, i przelot dużej, zwracającej na siebie uwagę, grupy ptaków na wspólne noclegowisko.
gawron y wykazują także stadne zachowania w okresie gniazdowania, kiedy tworzą kolonie. Kolonia najczęściej obejmuje wiele drzew, na których znajduje się po kilka gniazd. Zarówno gniazdowanie w koloniach, jak i wspólne noclegowisko zapewniają ptakom większe bezpieczeństwo.
Ø Rozdanie uczniom kart pracy.
Załącznik 1
KARTA PRACY UCZNIA 1
Zadanie
Na podstawie dostępnych przewodników do oznaczania gatunków ptaków, spróbuj rozpoznać gatunki przedstawione poniżej (podpisz je). Następnie połącz sylwetkę z odpowiednim gatunkiem.
Załącznik 2
KARTA PRACY UCZNIA 2
Zadanie
Sprawdź, czy w prawidłowy sposób rozpoznałeś poszczególne gatunki ptaków krukowatych; poniżej znajdują się krótkie opisy tych gatunków wraz ze zdjęciami, jeśli popełniłeś pomyłkę, teraz nanieś poprawki na kartę nr 1.
Wrona siwa - siwo ubarwiony ptak z czarna głową, skrzydłami i ogonem. Posiada krótki, ale masywny dziób. Odzywa się znanym powszechnie "kra".
Gawron - czarno ubarwiony, z długim smukłym dziobem, u dorosłych z jasnoszarą nieopierzoną skórą wokół niego. Odzywa się nosowym "aga", "kchagg""koarr".
Kawka - wielkości gołębia, czarna z szarą głową o czarnej "twarzy" i czapeczce. Z niewielkiej odległości widać wyraźnie jej białe tęczówki. Odzywa się dźwięcznym, pojedynczym, krótkim "kjak", "kjajak".
Sroka - czarna z białym brzuchem i białymi fragmentami skrzydeł. Posiada bardzo długi ogon, wyróżniający ją spośród innych krukowatych. W słońcu ciemne pióra połyskują na zielono. Odzywa się ochrypłym "szak szak".
Sójka - najbarwniejszy z naszych ptaków krukowatych, wielkością zbliżony do gołębia, zamieszkujący lasy i niekiedy duże parki. Cała jasnobrązowa z charakterystycznymi niebieskimi piórami na skrzydłach i z białym lusterkiem (fragment drugorzędowych lotek na skrzydle wyraźnie kontrastujący z resztą ubarwienia). Zaniepokojona wrzeszczy "chreee", często naśladuje głosy innych ptaków np. myszołowa.
Orzechówka - ptak borów zwłaszcza świerkowych. Przypomina sójkę, jest jednak
ciemnobrązowa z rzędami białych plamek. W locie dobrze widać wyraźną ciemną czapeczkę i czarne skrzydła. Odzywa się "kchek", "kraaa" lub cichym "arr", "jaik", czasem cicho gwiżdże i krótko klekocze.
powyższe zdjęcia pochodzą z serwisu http://www.ptaki.info
FAZA PODSUMOWUJ¡CA - 20 minut
Ø Omówienie kart pracy.
Ø Ocenienie pracy uczniów - pochwały, oceny.
Nie wiem dlaczego wraz z całym dokumentem nie wkleiły się ilustracje. Proszę o ewentualną wiadomość, jak sobie można poradzić z tym problemem.
