Wprowadzenie:
Na świecie żyje ponad 160 tysięcy par bocianów białych, z czego ponad 40 tysięcy zakłada gniazda w naszym kraju. Polskę można więc nazwać królestwem bocianów, gniazduje tu bowiem 1 całej światowej populacji tego gatunku. Jak
widać te wdzięczne ptaki wciąż jeszcze znajdują u nas dogodne warunki życia. bocian biały , ze względu na małą płochliwość i zakładanie gniazd w pobliżu domostw człowieka, od dawna stanowi przedmiot obserwacji nauki. Pionierem
badań nad liczebnością tego gatunku był ks. prof. Eugeniusz Janota, który w roku 1876 zorganizował w ówczesnej Galicji, pierwsze zakrojone na dużą skalę liczenie gniazd bocianich. Do akcji tej zaangażowani zostali wówczas głównie nauczyciele
z uczniami.
Bocian stanowi swego rodzaju wskaźnik jakości środowiska. Występuje tam, gdzie przyroda nie została drastycznie przekształcona. Jeśli wycofuje się z jakiegoś terenu, oznacza to spadek jego walorów przyrodniczych.
Choć bociany przebywają w Polsce niespełna pół roku (pozostałe miesiące spędzają na zimowiskach i wędrówce) realizacja programu "Bocian" trwa przez cały rok. Wraz z wiosennym przylotem bocianów uczniowie rozpoczynają intensywne obserwacje terenowe, trwające do jesieni. Penetrują okolice swoich miejscowości zdobywając informacje o liczbie gniazd i efekcie lęgu poszczególnych bocianich par. Dla uzyskania dodatkowych informacji prowadzą rozmowy z właścicielami posesji, na których znajdują się gniazda. Obserwują żerowiska, oceniają ich zasobność, określają zagrożenia.
Zgromadzone informacje przesyłane są do PTPP "pro Natura" i dają podstawę do oceny sytuacji polskiej populacji bociana białego w danym roku. W okresie jesienno-zimowym, pomimo nieobecności bocianów, młodzi ludzie podsumowują
zgromadzone latem wyniki, starają się o renowację gniazd zagrożonych np. grożących zawaleniem, umieszczonych na słupie energetycznym itp.
Dużo czasu, zaangażowania i energii młodzi ludzie poświęcają na artystyczną twórczość związaną z bocianami. Powstają prace plastyczne, gazetki ścienne, organizowane są przedstawienia, rajdy, wszystko to odbywa się pod hasłem
"bocian".
Plan ścieżki
Ścieżka rozpoczyna się w Rudzie Sułowskiej, a kończy we wsi Łąki; obejmuje 7 przystanków. Czas trwania ścieżki: około 2 godziny.
• przystanek 1 - północny skraj Stawu Mewiego,
• przystanek 2 - Wzgórza Czarownic,
• przystanek 3 - pomnik przyrody-dąb zrośnięty z sosną,
• przystanek 4 - łąki we wsi Grabówka,
• przystanek 5 - Ruda Sułowska - Dolnośląska Wieś Bociania,
• przystanek 6 - przy Stawie Przydrożnym i Trześniówce Górnej,
• przystanek 7 - wieś Łąka.
Dla potrzeb realizacji zadań zwiżanych ścisle z edukacją ornitologiczną, wybrano jedynie kilka przystanków ścieżki.
Cele
• prowadzenie obserwacji przyrodniczych w terenie,
Główne zagadnienia - treści
• biologia:
Poznanie środowiska życia bociana białego, umiejętność rozpoznawania innych gatunków zwierząt i roślin, poznanie przystosowania do środowiska bociana białego.
• matematyka:
Obliczanie wysokości i odległości gniazd, wykorzystanie statystyki.
Środki dydaktyczne
Mapy topograficzne, lornetka, klucz do oznaczania ptaków i roślin, notatnik, długopis, rower.
Realizacja ścieżki
Przystanek 1 - północny skraj Stawu Mewiego
Tutaj poznajemy:
• różne gatunki ptaków.
Przystanek 2 - łąki we wsi Grabówka
Należy:
• obserwować gniazda bociana białego (określić azymut wylotu na żerowisko, zbadać częstości karmienia młodych),
• rozpoznać różne gatunki ptaków,
• wyznaczyć miejsce żerowania bocianów na podstawie określonych azymutów,
• poznać zasobność i skład żerowiska bocianów.
Przystanek 3 - Ruda Sułowska - Dolnośląska Wieś Bociania
Należy:
• rozpoznać kilka gatunków ryb,
• obserwować kolonie bocianów białych i miejsca ich gniazdowania,
Przystanek 4 - przy Stawie Przydrożnym i Trześniówce Górnej
Należy:
• rozpoznać ptaki wodno-błotne i ich ekologię,
• zaznajomić się z systemem urządzeń potrzebnych w hodowli ryb i sposobem gospodarowania wodą,
Przystanek 5 - wieś Łąka
Należy:
• obserwować gniazda bociana białego (określić azymut wylotu na żerowisko, zbadać częstość karmienia młodych),
• poznać zasobność i skład żerowiska bocianów,
Podsumowanie
Zajęcia na ścieżce służą kształceniu i doskonaleniu umiejętności takich jak:
organizacja wyprawy w teren, tworzenie modelu współpracy międzyprzedmiotowej oraz służą wyrabianiu
spostrzegawczości, dokładności, wiarygodności i rzetelności.
Karta pracy uczestnika ścieżki pieszej "Szlakiem gniazd bocianich"
1) Jaki kraj nazywany jest Królestwem Bociana Białego?
a) Niemcy,
b) Włochy,
c) Polska,
d) Białoruś.
2) Jak nazywa się wieś, gdzie znajduje się największa na Dolnym Śląsku kolonia
bociana białego?
a) Ruda Milicka,
b) Ruda Sułowska,
c) Ruda Żmigrodzka,
d) Rudawy Janowickie.
3) Wypisz co najmniej 4 organizmy, które stanowią pokarm dla bocianów.
•
•
•
•
4) Charakterystyczny śpiew bocianów to:
a) pianie,
b) krakanie,
c) klekot,
d) skrzekot.
G. Panek, A. Milian, Edukacyjna ścieżka prośrodowiskowa "Szlakiem gniazd ... 91
5) Jak nazywamy sierpniowe gromadzenie się bocianów przed odlotem?
a) sejmiki,
b) senacki,
c) polityki,
d) debaty.
6) Napisz krótką historię, anegdotę lub przysłowie o bocianie białym.
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
8) Wykreśl z diagramu 3 słowa związane z tematem ścieżki
W R G H H V K
H Ż A B A X L
T R C O D D E
H B J C K L K
Y I Y I J P O
B T L A U J T
G H I N O N L
Literatura
1. Jakubiec Z., Bociany i boćki, PTPP pro-Natura. Wrocław 2000.
2. Kowalski I., (red.) Dolina Baryczy. Legendy-zabytki-kultura. Wydawnictwo Gottwald, Milicz 1999.
3. Ranoszek E., Ranoszek W., Park krajobrazowy "Dolina Baryczy". Przewodnik przyrodniczy. Wydawnictwo Gottwald, Milicz 2004.
4. Ranoszek W., Przewodnik po Dolinie Baryczy. Cieszków-Krośnice-Milicz-Sułów-Żmigród. Wydawnictwo Gottwald
5. Szulc-Guziak D., Program edukacyjny "Bocian", PTPP pro-Natura. Wrocław 2003.
6. Tomiałojć L., Stawarczyk T., Ptaki Polski - monografia faunistyczna. Wrocław 2003.
Autorzy:
mgr GRZEGORZ PANEK, Gimnazjum w Sułowie
mgr AGNIESZKA MILIAN, Politechnika Wrocławska
¬ródło:
Materiały VI Sympozjum "Postawy proekologiczne u progu XXI wieku", Sułów 2.10.2004 pod red. Natalii Wandy Skinder.
