06 września 2012
co to jest Polska Czerwona Księga Zwierząt?
Polska Czerwona Księga Zwierząt – rejestr zagrożonych gatunków zwierząt na terenie Polski. Została stworzona na wzór międzynarodowej Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych. Zawiera listę ginących gatunków zwierząt z dokładnym ich opisem i mapami rozmieszczenia. Określa także stopień zagrożenia poszczególnych gatunków, rzadkość ich występowania oraz stosowane i proponowane sposoby ochrony.
Dla Polski czerwoną księgę zwierząt opracowuje Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie (dawniej Zakład Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN), przy współpracy z kilkudziesięcioma naukowcami z całej Polski.
Po raz pierwszy dokonano tego w 1992 roku. Najnowsze dwutomowe wydanie to:
Tom I - Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce, red. Zbigniew Głowaciński, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 2001
Tom II - Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce, red. Zbigniew Głowaciński & Janusz Nowacki, Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie & Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, 2004
Kategorie zagrożenia gatunków w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt:
|
GRAF*
|
SYMBOL
(IUNC) |
NAZWA |
OPIS |
 |
EX |
(Extinct)
gatunki wymarłe |
których występowania w Polsce nie potwierdzono od co najmniej półwiecza (np. Margaritifera margaritifera, Xylocopa violacea, Dendroleon pantherinus, Cochlodina costata, Adapsilia coarctata), bądź notowane jeszcze później, ale nie ma wątpliwości, że co najmniej od dekady wygasły w kraju ich ostatnie stanowiska i wyginęły ostatnie rozmnażające się osobniki (Chalicodoma parietina, Limoniscus violaceus, Branchinecta paludosa). Kategoria niniejsza łączy w sobie dwa wydzielenia IUCN dla grupy gatunków wymarłych: EX i EW (zob. IUCN Red List Categories, 1994), natomiast nie uwzględnia prób hodowli nie włączonych w oficjalne programy restytucyjne. |
 |
EXP |
gatunki zanikłe lub prawdopodobnie zanikłe w Polsce |
 |
CR |
(Critically Endangered)
gatunki skrajnie zagrożone |
gatunki skrajnie zagrożone, których liczebność zmalała w kraju do poziomu krytycznego (są to rzędy wielkości od jednostek do setek osobników) bądź takie, które zachowały już tylko pojedyncze stanowiska, bądź których tempo zanikania (w sensie ubytku liczebności i/lub areału) kształtuje się w odpowiedniej skali wartości przyjętej przez IUCN. Uratowanie gatunków tej kategorii jest raczej niemożliwe bez specjalnej aktywnej ochrony, skierowanej również na usuwanie przyczyn wymierania. |
 |
EN |
(Endangered)
gatunki bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagrożone |
gatunki bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagrożone wyginięciem w kraju ze względu na małą populację, porozrywany, wyspowy zasięg i/lub niepokojące tempo zanikania populacji (w sensie liczebności i/lub areału) odpowiadające kryteriom A-E tej kategorii zagrożeń ustanowionej przez IUCN. W niedalekiej przyszłości zaliczone tu taksony mogą się znaleźć w kategorii CR, jeśli nadal będą oddziaływać czynniki powodujące ich zanikanie. |
 |
VU |
(Vulnerable)
gatunki wysokiego ryzyka, narażone na wyginięcie |
gatunki wysokiego ryzyka narażone na wyginięcie ze względu na postępujący spadek populacyjny (choćby tylko lokalny), straty siedliskowe lub nadmierną eksploatację, jednak zanotowany lub prognozowany dla tych gatunków proces zanikowy jest odpowiednio wolniejszy niż w przypadku taksonów poprzednich kategorii (kryteria A-E). Do kategorii tej mogą należeć gatunki, których populacje są jeszcze stosunkowo liczne i/lub stabilne, ale nie mające dobrych perspektyw rozwojowych. Ich regres może nastąpić i nasilać się, jeśli nie zostaną usunięte przyczyny zagrożenia, dostrzegane w Polsce i krajach sąsiednich. |
 |
NT |
(Near threatened)
gatunki niższego ryzyka, ale bliskie zagrożenia |
gatunki bliskie zaliczenia do poprzedniej kategorii, ale jeszcze się do niej niekwalifikujące |
 |
LC |
(Lower Risk)
gatunki na razie nie zagrożone wymarciem, z różnych powodów wpisane do Czerwonej Księg |
gatunki niższego ryzyka, ale nie wykazujące wyraźnego regresu populacyjnego (nie kwalifikują się do kategorii taksonów silnie zagrożonych), ani nie są zbyt rzadkie, mogą nawet lokalnie i/lub czasowo zwiększać swój stan posiadania, jednak wymagają nadzoru, gdyż nie zanikły przyczyny zagrażające ich egzystencji. W wytycznych IUCN kategoria LR (= NT + LC) nie ma ściśle określonych kryteriów (zob. Species 31-32, 1999), toteż w tym opracowaniu przyjęto kryteria pomocnicze, włączając do niej taksony spełniające choćby jeden z dodatkowych warunków, są to: (a) niejasna lub zła sytuacja gatunku w otoczeniu Polski (m.in. umieszczenie na zagranicznych czerwonych listach), (b) gatunek reprezentowany przez niestabilne populacje brzeżne, (c) jest endemitem, nielicznym reliktem lub taksonem unikatowym, występującym tylko lokalnie, (d) gatunek objęty międzynarodowymi konwencjami i/lub programami ochronnymi |
* oznaczenie graficzne jest przyjęte lokalnie dla potrzeb nawigacyjnych tego serwisu, nie jest oznaczeniem ogólnym
opracowano na podstawie:
|
