Cele
Uczeń: - zna czynniki ograniczające liczebność ptaków drapieżnych
- wie, jakie działania są podejmowane w celu ochrony ptaków drapieżnych
- wie, jakie organizacje i instytucje państwowe podejmują działania mające na celu ochronę ptaków drapieżnych.
Czas trwania zajęć
dwie jednostki lekcyjne.
Metody
pogadanka, prezentacja, gra dydaktyczna, praca z tekstem.
Środki dydaktyczne
- karton, papier A4, klej lub taśma dwustronnie klejąca, korki, pinezki z uchwytami, kredki, nożyczki, pionki do gry planszowej, kostka do gry z oczkami 1-6,
- kopie arkuszy ucznia nr 1, 2, 3, 4.
Przygotowania wstępne
Należy: - skopiować arkusze ucznia nr 1, 2 dla każdego ucznia, arkusz nr 3 - 1 dla 3 uczniów
- arkusz ucznia nr 3 pociąć na 3 części zgodnie z przebiegiem linii
- wyciąć z kartonu dwa koła wielkości koła narysowanego w arkuszu ucznia nr l dla każdego ucznia (zaznaczyć środek koła patrz rys. 1)
- skopiować arkusz ucznia nr 4 - opis gry planszowej i planszę do gry, dla każdej grupy uczniów
- zapoznać się z podstawowymi informacjami ze scenariuszy Co zagraża ptakom drapieżnym? i Jak chronimy ptaki drapieżne?
Podstawowe informacje
Według treści podstawowych informacji scenariuszy pt. Co zagraża ptakom drapieżnym? Jak chronimy ptaki drapieżne?
Przebieg zajęć
Część I. Co zagraża ptakom drapieżnym? 1. Wyjaśniamy uczniom, że przyroda ciągle narażona jest na negatywne oddziaływania człowieka. Ptaki drapieżne są taką częścią przyrody, która niezwykle ucierpiała w zetknięciu z człowiekiem. Informujemy uczniów, że za chwilę zapoznają się z problemami/zagrożeniami skrzydlatych drapieżników, wykonując
Koło kłopotów ptaków drapieżnych. W związku z tym dajemy każdemu uczniowi kopię arkusza ucznia nr 1, wycięte dwa koła kartonowe, klej lub taśmę dwustronnie klejącą, kredki, nożyczki, korek, pinezkę z "uchwytem". Prosimy uczniów o wykonanie swojego koła zgodnie z załączoną poniżej instrukcją:
Jak zrobić koło kłopotów?
- Z otrzymanego arkusza nr 1 uczniowie wycinają koło z rysunkami i naklejają je na koło z kartonu, kolorują rysunki
- w drugim kartonowym kole wycinają trójkąt szerokości jednego obrazka (zobacz rys. 1) - wykonując, to muszą uważać, aby nię przeciąć środka (zaznaczonego na rysunku kółkiem)
- nakładają kartonowe koło z wyciętym "okienkiem" na koło z rysunkami
- przez środek oznaczony kółkiem przebijają pinezkę, której ostry koniec wbijają w korek. Koło kłopotów ptaków drapieżnych jest gotowe (rys. 2).
Rys. 1 
Rys. 2 2. Uczniowie, pokręcając górnym kołem, widzą w wyciętym "okienku" kolejno obrazki A, B, C, D. Prosimy uczniów, aby ustawili w okienku rysunek A. Wykorzystując informacje z podstawowych informacji scenariusza pt.
Co zagraża ptakom drapieżnym? omawiamy problem przedstawiony na tym rysunku. Kolejno objaśniamy trzy pozostałe rysunki przedstawiające zagrożenia ptaków drapieżnych.
A. Prześladowania Ptaki drapieżne uważane były za głównych łowieckich konkurentów człowieka. Akcja tępienia ptaków drapieżnych w Europie trwała od XVIII do początków XX wieku. Zabijano je, chwytano w potrzaski, pułapki, truto, wybierano pisklęta i jaja z gniazd, a nawet ścinano drzewa z gniazdami. Działania tę, w niektórych krajach nagradzano wypłacaniem premii za zabite orły, co dodatkowo aktywizowało społeczeństwo do zwalczania tych ptaków. Na efekty takich działań nie trzeba było długo czekać. W 1898 r. wystrzelano wszystkie
bieliki w Irlandii, w Szkocji ostatni lęg zanotowano w 1916 r., zaś w Anglii w 1818 r. Ogólnie liczebność ptaków drapieżnych drastycznie zmniejszyła się.
B. Przekształcenia siedlisk Od XIX wieku rozpoczął się wyraźny rozwój gospodarczy w Europie. Następowało wylesianie, osuszanie podmokłych terenów, zagospodarowywanie nieużytków (łąki, bagna, torfowiska). Wszystko to spowodowało ubytek biotopów lęgowych ptaków drapieżnych oraz drastyczne kurczenie się ich łowisk. Proces ten trwa do dzisiaj i jest jednym z podstawowych czynników zagrażającym ptakom drapieżnym.
C. Skażenie środowiska. Ptaki drapieżne okazały się bardzo wrażliwe na niektóre stosowane powszechnie pestycydy, herbicydy oparte na bazie DDT i jego pochodnych, (zob. scenariusz
Dlaczego ptaki drapieżne są najbardziej zatrute?}.
D. Linie energetyczne. Latające drapieżniki często giną w zderzeniach z napowietrznymi przewodami linii energetycznych, które napotykają na swoim torze lotu. Giną wpadając na nie lub siadając na liniach energetycznych powodują spięcia - giną porażone prądem.
3. Po tej części ćwiczeń uczniowie dekorują rysunkami wierzch swoich kół. (Mogą dokleić do nich wykonane przez siebie głowy, skrzydła, ogony).
Część II. Jak chronimy ptaki drapieżne? 1. O tym, że ptakom drapieżnym trzeba pomóc, świadczy fakt, że obecnie w całej Europie występuje 1-4% stanu liczebności tych zwierząt sprzed 300 lat! Aby im pomóc, najpierw trzeba było stwierdzić, dlaczego te ptaki giną. Oczywiście wielkich badań nie wymagało stwierdzenie, że ptaki te zmniejszają swoją liczebność w związku z prześladowaniami. Inaczej sprawa ptasich drapieżników wyglądała, gdy okazało się, że ptaki drapieżne są pod ochroną, a liczebność, zwłaszcza sokołów wędrownych, rybołowa drastycznie spada. Po przeprowadzonych badaniach okazało się, że odpowiedzialne za to jest m.in. skażenie środowiska.
2. Każdemu uczniowi wręczamy komiks znajdujący się w arkuszu ucznia nr 2
Kłopoty rybołowa. Prosimy aby uczniowie go przeczytali i odpowiedzieli na pytanie, dlaczego
rybołów miał kłopoty i w jaki sposób naukowcy mu pomogli? Z pewnością należy uczniom pomóc w zrozumieniu, czym jest DDT, jak dostaje się do wody, a później do ciał ptaka (zobacz scenariusz
Dlaczego ptaki drapieżne są najbardziej zatrute?).
3. Następnie każdej parze uczniów dajemy fragment z kopii arkusza ucznia nr 3 opisujący inne działania ochroniarskie podejmowane przez organizacje i instytucje chroniące ptaki drapieżne: A - ochrona strefowa, B - zabezpieczanie linii energetycznych, C - ochrona błotniaków. Zadaniem każdej pary jest przygotowanie swojego komiksu obrazującego problem ptaków drapieżnych i jego rozwiązanie.
4. Na zakończenie dzielimy uczniów w czteroosobowe grupy. Każda grupa otrzymuje plansze do gry
Bielik - jego radości i smutki oraz opis gry (arkusz ucznia nr 4). Uczniowie w grupach grają w grę planszową. Celem gry jest przybliżenie zjawisk niekorzystnych i korzystnych, z którymi spotykają się
bieliki w ciągu swojego życia.
Poszerzenie tematu
Uczniowie odgrywają scenki z przygotowanych przez siebie komiksów.
Literatura
Biuletyn KOO nr 5, Olsztynek, 1993. Mizera T.,
Monografie przyrodnicze. bielik , Wydawnictwo Lubuskiego Klubu Przyrodników, Świebodzin 1999. Szymkiewicz M.,
Restytucja najważniejszych gatunków orłów w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem obszaru ZPP, w:
Orzeł w naturze i kulturze, Supraśl 2001.
Materiały do wydrukowania:
